Türkiye-Mısır yakınlaşması Doğu Akdeniz’de enerji denklemini nasıl etkileyecek?

Erdoğan ve Sisi’nin Dünya Kupası açılışı için gittikleri Katar’da bir araya gelmeleri son devrin en dikkat çeken diplomatik gelişmelerinden biri oldu. 

Ankara’nın İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan ile yürüttüğü normalleşme süreçlerine eklemlenen Mısır’la yakınlaşmanın en mühim etkenlerinden biri Doğu Akdeniz’de son 10 yılda gelişen hidrokarbon kaynakları olarak öne çıktı. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Katar dönüşünde gazetecilere Sisi ile yapmış olduğu görüşmeyi değerlendirirken, “Bizim doğal kendilerinden tek isteğimiz; bu görüşmelerle beraber, bizlere karşı Akdeniz’de tavır içinde olanlara yönelik burada biz barışı ikame edelim, onunla birlikte yolumuza inşallah devam edelim,” sözleriyle Ankara’nın beklentisini dile getirmişti. Erdoğan’ın “bizlere karşı Akdeniz’de tavır içinde olanlar” diyerek Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’ni kastettiği biliniyor. 

Türkiye, Mısır’ın Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile yapmış olduğu deniz yetkilendirme anlaşmalarından zararı olan çıktığını, kendisiyle benzer bir antak kalma imzalaması durumunda Akdeniz’deki münhasır ekonomik alanının oldukça daha genişleyeceğini kaydediyor.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Mart 2021’de yapmış olduğu bir açıklamada, Türkiye’nin Mısır ile bu şekilde bir anlaşmayı imzalamayı istediğini ortaya koymuştu. 

Türkiye’nin dile getirmiş olduğu beklentilerin bilincinde olan Mısır ise bu mevzuda süratli bir adım atmayı öngörmüyor.

Diplomatik kaynaklar, Mısır’ın aralarında Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin de yer almış olduğu East Med Forumu’nun bir parçası bulunduğunu, Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon kaynaklarının çıkarılıp, dünya pazarlarına aktarılması için kurulan bu mekanizmanın gerçekliğinin sorgulanamayacağı düşüncesinde bulunduğunu kaydediyorlar. 

Yunanistan ve Mısır’ın, Erdoğan ile Sisi’nin el sıkışmasından bir tek iki gün sonrasında 22 Kasım’da Ankara’nın tepki gösterdiği “Arama ve Kurtarma Sahalarında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Muhtırası”nı imzalaması Kahire’nin Atina ile kurduğu işbirliğinin bundan sonrasında da süreceğinin bir göstergesi olarak değerlendirildi. 

Yunanistan ve Mısır, Türkiye’nin Libya ile 2019 sonunda imzaladığı deniz yetkilendirme anlaşmasına tepki olarak Ağustos 2020’de münhasır ekonomik bölgeleri belirleyen anlaşmaya imza atmışlardı. İki ülke, Türkiye ile Libya içinde 3 Ekim 2022’de imzalanan hidrokarbon ortaklık mutabakat muhtırasına da karşı çıkmışlardı. 

Diplomatik kaynaklar, Doğu Akdeniz’de Türkiye-Libya ikilisiyle Yunanistan-Mısır-Kıbrıs Cumhuriyeti taraflarının son dönemde attıkları adımların tamamen uyuşmaz bir yönde bulunduğunu, bu farklılıkların kısa sürede giderilmesinin güç olduğuna işaret ediyorlar. Bu üç ülke arasındaki ortaklık hidrokarbon kaynakları ile sınırı olan da değil. 

Yunanistan, Mısır ve Kıbrıs Cumhuriyeti 2021’de askeri alanda ortaklık protokolü imzalamışlar, 2022’de Birleşik Arap Emirlikleri’nin katılımıyla Doğu Akdeniz’de tatbikat yapmışlardı. 

Bu gelişmelere rağmen, aynı kaynaklar, Erdoğan-Sisi içinde başlatılan sürecin Ankara-Kahire arasındaki siyasal diyaloğu artıracağını, bunun da taraflar arasındaki yazışma yardımıyla hassasiyetlerin daha net anlaşılması sonucunu getireceğini vurguluyorlar. 

Mısır, Yunanistan ile 2020’de imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen anlaşmada Türkiye’nin hassasiyetlerini göz önünde bulundurmuş ve sınırı 28. Paralelin ötesine çekmemişti. Ankara, bunu pozitif bir adım olarak gördüğünü kaydetmişti. 

Ankara ile Kahire içinde normalleşme süreciyle ilgili tek fark Doğu Akdeniz ile ilgili değil. Kahire, Ankara’dan değişik olarak bu sürecin daha yoğun değerlendirmeler ışığında aceleye getirilmeden ilerletilmesi düşüncesinde. 

Bu süreçte ilk adımın ilk iki turu 2021’de meydana getirilen devamı getirilmeyen dışişleri bakan yardımcıları düzeyindeki toplantının ileriki dönemde yapılmasıyla atılması planlanıyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu da gazetecilerin sorularını yanıtlarken, bu toplantının yapılmasının planlandığını, ileriki aylarda da karşılıklı büyükelçi atamasının gerçekleşebileceğini söylemiş oldu. 

2021’de meydana getirilen toplantılarda Türkiye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal başkanlığında bir kurul temsil etmişti. Türkiye’nin BM Sürekli Temsilcisi olarak ataması meydana getirilen Önal’ın yerine atanacak diplomatın bu süreci yürütmesi öngörülüyor. Sadece bu atama mevzusunda hemen hemen resmi bir izahat gelmedi. 

Bakan yardımcılarının yanı sıra haber alma servisleri arasındaki temaslarında devam ettiğine dikkat çeken kaynaklara nazaran, iki ülke arasındaki normalleşme süreci Türkiye’de yapılacak seçimlere nazaran takvimlendirilebilir. 

Türkiye ile Mısır içinde başlamış olacak süreçte ikili ilişkiler kadar öteki bölgesel problemler da ele alınacak. Mısır Dışişleri Bakanlığı, geçen hafta yapmış olduğu bir açıklamayla, Türkiye’nin Suriye ve Irak’ın kuzeyine yapmış olduğu hava operasyonunu eleştirmişti. 

Türkiye’nin ihtimaller içinde bir kara operasyonun hem Mısır’ın hem de genel olarak Arap dünyasının tepkisini çekme olasılığı kaydediliyor. Bu sürecin siyasal görüşmelere iyi mi tesir edeceği ise operasyonun iyi mi gelişeceğine bağlı olarak görüleceği belirtiliyor. 

Türkiye ve Mısır, Libya mevzusunda da değişik pozisyonlardalar. Türkiye, Trablus’ta BM tarafınca da tanınan hükümet ile çalışırken, Mısır ülkenin doğusunu denetim eden Libya Ulusal Parlamentosu ve Halife Hafter güçlerini destekliyor.

Diplomatik kaynaklar, Ankara-Mısır içinde siyasal diyaloğun artmasının Libya mevzusundaki farklılıklarını azaltılması açısından yararlı olabileceğini belirtiyorlar.