Öğretmenlerin çağrısına uyan eğitim sendikaları birleşti: “Taleplerimiz karşılanmazsa 2 Kasım’da tüm gün iş bırakıyoruz”

Fundanur Öztürk | BBC Türkçe

Bugün Ankara’da bir araya gelen 12 eğitim sendikası, ortak bir basın açıklamasıyla kararlarını deklare etti: Eğer sendikaların talepleri karşılanmazsa, tüm eğitim çalışanları 2 Kasım’da bir günlük iş bırakma eylemine gidecek.

Öğretmenlerin gündeminde Öğretmenlik Meslek Kanunu’nda öngörülen kariyer basamakları, enflasyon ve ekonomik kriz karşısında eriyen maaşlar, artan kiralar ve ulaşım giderleri sebebiyle yaşadıkları geçim sıkıntıları yer ediniyor.

BBC Türkçe’ye konuşan bir öğretmen, “Varlıklı değil, yoksulluk sınırında maaş alabilen bir yoksul olmak isterim,” diyor.

Türkiye’de öğretmen maaşları averaj 10-11 bin lira civarında seyrediyor. Buna ek ders ücretleri eklendiğinde maaşlar bir miktar artsa da her öğretmenin ek ders geliri bulunmuyor.

Memurluktaki kıdemleri ya da çocuk sayısı şeklinde etkenlerle maaşlar cüzi seviyede oynasa da çift öğretmen maaşlı dört kişilik bir hanenin geliri, yoksulluk sınırına erişemiyor.

Anadolu Eğitim Sendikası’nın verdiği bilgiye nazaran, 10 yıl ilkin Türkiye’deki öğretmenlerin maaşı 977 dolar iken şimdi 512 dolar.

Türkiye’nin pek fazlaca değişik kentinden BBC Türkçe’ye konuşan öğretmenler, derin bir yoksulluk içinde yaşadıklarını konu alıyor.

Şubat ayında yürürlüğe giren Öğretmenlik Meslek Kanunu ise 10 senelik öğretmenlerin bir sınava girerek ‘uzman’ ya da ‘başöğretmen’ olarak derecelendirilmesini ve buna bağlı olarak maaşlarında zam yapılmasını öngörüyor.

Sadece eğitimciler bir uzmanlık mesleği olan öğretmenliğin sınavla derecelendirilemeyeceğini ve bu sınavın öğretmenlerin uzmanlığını kontrol eden bir içeriğe haiz olmadığını değerlendiriyor.

Eğitim sendikaları temsilcileri hiçbir sınava doğal olarak tutulmaksızın, kıdemleri baz alınarak maaşların iyileştirilmesi icap ettiğini korumak için çaba sarfediyor.

BBC Türkçe’ye konuşan TBMM Ulusal Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Sözcüsü AKP Milletvekili Orhan Erdem, bu sınava ortalama 640 bin öğretmenin başvurduğunu söylüyor.

Bu sayı, Türkiye’de 10 yılını doldurmuş öğretmenlerin büyük bir bölümünün uzman ve başöğretmenlik sınavına başvurduğunu gösteriyor.

Erdem, “Tüm bu dezenformasyona karşın öğretmenlerimizin yüzde 95’i eğitime katıldı, eğitimi bitirenlerin yüzde 98’i sınava başvurdu. Öğretmenlerimizde bir kafa karışıklığı oluşturulmakla beraber, öğretmenlerimizin bu yanlış ifadelere inanmadıkları görülüyor,” diyor.

Konuştuğumuz öğretmenlere nazaran bu yüksek orandaki başvurunun sebebi, Türkiye’de giderek derinleşen ekonomik kriz.

Öğretmenler Türkiye’nin genelinde görülen yüksek ev kiralarından, artan besin harcamalarından ve her türlü temel gereksinimlerini zorla karşılar halde olduklarından söz ediyor.

Ankara’da 12 eğitim sendikası bir araya gelmiş olarak ortak bir basın açıklaması gerçekleştirmiş oldu. Sendikalar taleplerini şöyleki sıraladı:

Eğitim İş, Eğitim Sen, Hürriyetçi Eğitim Sen, TEÇ-SEN, Anadolu Eğitim Sen, Özgür Eğitim Sen, Eğitim Hak Sen, Eksen Eğitim Sen, İdeal Eğitim Sen, Eğitim Söz Sen, Eğitimde Birlik Sen ve Eşit Haklar Sendikası, bu taleplere ilişkin düzenlemelerin yapılmaması halinde 2 Kasım’da iş bırakma eylemi yapılacağını duyurdu.

Hangi şehirde olursa olsun, konuştuğumuz tüm öğretmenler yüksek ev kiralarından şikâyet ediyor. Pek fazlaca öğretmenin bu sebeple başka bir kente ya da yakınındaki daha minik bir ilçeye atama istediği görülüyor.

Antalya’da yaşayan 21 senelik öğretmen Fatma, ev kirasının altı ayda 2 bin liradan 4 bin liraya çıktığını, oğlunun okul minibüsü tutarının bu yıl 260 liradan 800 liraya yükseldiğini konu alıyor:

“Yazın iki ay ailemin yanına memlekete gidip para biriktirdik fakat gene de devamlı eksideyiz. Eylül ayı kredi kartı borcum 12 bin TL, maaşım ise 11 bin 400 TL. Okulumdaki başka bir öğretmen dostum, yaz tatilinde iki ay süresince kaldırım parkesi döşedi.”

Antalya’nın Rusya-Ukrayna savaşı ve ekonomik krizden en fazlaca etkilenen kentlerden biri bulunduğunu söyleyen Fatma, “Antalya’da çalışan öğretmenlerin büyük çoğunluğu ek iş yapıyor, başka türlü çark dönmüyor,” diyor:

“İki çocuklu ve tek maaşlı bir arkadaşımız Google’a ‘kirası en ucuz şehir’ yazıp Kırıkkale’yi buldu ve oraya atama oldu. Son olarak ne vakit ailecek dışarıda bir yiyecek yedik hatırlamıyorum. Dört kişilik bir ailenin dışarıda yiyecek yemesi 500-600 lira demek.”

TÜRK-İŞ verilerine nazaran Eylül ayında dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı 23 bin 600 TL oldu. Buna nazaran tek maaşlı bir öğretmen ailesinin geliri yoksulluk sınırının neredeyse yarısına karşılık ediyor.

Bodrum’da vazife meydana getiren 18 senelik öğretmen Bahadır bu ay 10 bin 900 TL maaş aldığını söyleyerek, “Bir öğretmen olarak talebim şu: Yoksul olmak isterim” diyor.

Bodrum’da ev kiralarının averaj 9-10 bin lira bulunduğunu söyleyen Bahadır, bir tek kendi okulunda pek fazlaca öğretmenin Bodrum’dan başka bir yere atama istediğini konu alıyor.

Kendi okulundaki istatistikten hareketle, bu eğitim öğretim senesinde Bodrum’da öğretmenlerin minimum yüzde 30’unun başka bir kente atama bulunduğunu değerlendiriyor:

“Bodrum’da kiralar neredeyse bir öğretmen maaşı kadar. Başka bir geliri olmayan pek fazlaca öğretmen dostum teker teker buradan gitti. Geçen yıl elektrikle karşıladığımız ısınma giderlerimiz aylık 2-3 bin lirayı bulmuştu, bu kıştan ödümüz kopuyor.

“Bir akşam evimin 300 metre altındaki balık restoranına gitsek, hesap diye bir aylık maaşımızı bırakırız. Biz aslına bakarsanız bunu talep etmiyoruz. Ayda birkaç kitap alabilmeyi, ulaşımı dert etmemeyi, birkaç kere beyazperdeye gidebilmeyi talep ediyoruz. Doğrusu yoksul olmayı talep ediyorum, varlıklı olmayı değil.”

Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer, uzman öğretmenlerin maaşında 3 bin, başöğretmen maaşlarında ise 5 bin lira fark olacağını deklare etti.

Haber için ulaştığımız öğretmenlerin derhal hepsi, ilkesel olarak “uzman” ya da “başöğretmen” olarak derecelendirilecekleri sınava karşı çıktıklarını sadece ekonomik gerekçelerle başvurmak zorunda kaldıklarını söylüyor.

Yazın aldıkları çevrimiçi eğitimlerin içeriğini yetersiz gören öğretmenler, uzmanlıklarını geliştirebilecekleri bir eğitimin sunulmadığını belirtiyor.

Kayseri’de vazife meydana getiren 17 senelik öğretmen Hasan 10 bin 690 lira maaş aldığını söyleyerek, “çevresindeki her arkadaşı şeklinde” bir tek ekonomik gerekçelerle uzmanlık sınavına başvurduğunu konu alıyor.

Bahadır, “Memnuniyetten değil, mecburiyetten başvurdum. Birçok öğretmen bu paraya muhtaç olduğundan şu an harıl harıl ders çalışıyor,” diyor.

Öğretmenlerin sınava doğal olarak tutulacağı eğitim içeriklerinin “zaman içinde geliştirileceğini” belirten TBMM Ulusal Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Sözcüsü AKP Milletvekili Orhan Erdem ise Şubat ayında yasalaşan bir kanundan sonrasında bir tek birkaç ay içinde binlerce içerik hazırladığını söylediği MEB’in “fazlaca mühim bir iş” başardığını korumak için çaba sarfediyor.

Birçok değişik sendikadan öğretmenleri yarın aynı miting alanında toplayacak olan süreç, öğretmenlerin toplumsal medya üstünden örgütlenerek tüm sendikaları ortak eyleme çağırmasıyla başladı.

Sendikaları öğretmenlerin problemlerine karşı duyarsız kalmakla eleştiren fazlaca sayıda öğretmen, toplumsal medya üstünden çekilme dilekçesini paylaşarak sendikasını protesto etti.

Konya’da öğretmenlik meydana getiren Mahmut da üç hafta ilkin sendikasından çekilme ettiğini söyleyerek, sendikaların bu taleplere kulaklarını tıkaması halinde istifaların artacağını değerlendiriyor.

26 senelik öğretmen olan Mahmut artık telefonunu değiştirebilmek için bile üç maaşını gözden çıkarması icap ettiğini söyleyerek, “Bu ay kredi kartım 11 bin lira olmuş, peki ne yaptım? Hiçbir şey. Yiyemiyoruz, içemiyoruz, giyinemiyoruz,” diyor.

Hürriyetçi Eğitim Sen Genel Başkanı Levent Kuruoğlu da “Gerekirse iş bırakamaya hazır olan sendikalarla birleştik. Şu anda buna katılmayan sendikalar bedelini ağır öder bundan dolayı tüm öğretmenler ayakta,” diye konuşuyor.

Yeni atanmış bir öğretmen, mesleğe öncelikle bir senelik “aday öğretmen” olarak başlıyor, sonrasında iki yıl “sözleşmeli öğretmen” olarak istihdam ediliyor.

Türkiye’de hali hazırda ortalama 150 bin sözleşmeli öğretmen, 9 bin 600 lira civarında bir maaşla çalışıyor. 10 yılını doldurmayan öğretmenler uzmanlık sınavına giremediği için, maaşlarına zam yapılması da öngörülmüyor.

Ek olarak üç senenin sonunda kadrolu olan sözleşmeli öğretmenler, sadece kadrolu olduktan sonrasında eşinin yanına atama isteme hakkı kazanabiliyor.

Hürriyetçi Eğitim Sen Genel Başkanı Levent Kuruoğlu, “Eşi Şırnak’ta sözleşmeli öğretmen olup kendisi Balıkesir’de bir hususi okulda çalışan bir öğretmen arkadaşımız, eşi bebeğini düşürdüğünde işten izin alıp Şırnak’a gidemediğini, ailesini gönderdiğini söylüyor,” diyor.

Bu yıl atanan 20 bin yeni öğretmenin yarısının İstanbul’a atandığını söyleyen Anadolu Eğitim Sendikası Genel Başkanı Mehmet Alper Öğretici ise “İstanbul’da 5-6 bin liranın altında ev kirası bulamayan yeni öğretmenlerin bir çok, maaşlarının yarısından fazlasını kiraya ödemek mecburiyetinde bırakıldı,” diyor.

Kamuda neredeyse en düşük maaşı öğretmenlerin aldığını belirten Öğretici, “Maaşlar bırakın yoksulluk sınırını, açlık sınırının bir tık üstünde,” diyor ve kıdemi dolan her öğretmenin bahsedilen ücretleri sınavsız alması icap ettiğini dile getiriyor.

Öğretici, OECD devletlerinde göreve yeni süregelen öğretmen ile 25 senelik öğretmen arasındaki ücret farkının yüzde 67 bulunduğunu, Türkiye’de ise bu oranın yüzde 12’de kaldığını belirtiyor.

TBMM Ulusal Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Sözcüsü AKP Milletvekili Orhan Erdem, 2005 senesinde yürürlüğe girip sonrasında AYM tarafınca iptal edilen kanun kapsamında, hali hazırda ortalama 70 bin “uzman öğretmenin” 17 senedir görevde bulunduğunu ve öğretmenler içinde “hiçbir soruna sebep olmadığını” söylüyor.

Öğretmenler odasında iş barışını bozacağı eleştirilerine karşı üniversitelerdeki eğitim sistemini örnek gösteren Erdem, “Üniversitelerde aynı bu sistem uygulanıyor. Hangimiz üniversitedeki çocuğunun dersine bir araştırma görevlisi mi yoksa profesör mü girdiğine karışıyor?” diyor.

Eşit işe eşit ücret ilkesinin delineceği eleştirileriyle ilgili olarak ise, “Üniversitede araştırma görevlisiyle doçent aynı işi yapmıyor mu? Biri başka bir derse giriyor, diğeri başka bir derse. Burada ne sorun var?” diye soruyor.

Erdem, son 10 yılda doktora ve yüksek lisans yapmış öğretmenlerin yarısının kamu dışındaki kurumlara gittiğini ve artık bu öğretmenlerin kamuda tutulabileceğini belirtiyor:

“Bir öğretmen düşünün, 2022’de atanıyor, 2052’de emekli oluyor ve bu vakit içinde giderek köreliyor. Bu kanunla öğretmenlerin kendisini sürekli geliştirmesi ve her 10 yılda bir yükselmesi amaçlandı, ciddi bir ekonomik katkı sağlandı.”

Erdem, Öğretmenlik Meslek Kanunu’na meydana getirilen eleştiriler mevzusunda sendikaların öğretmenleri ‘siyaseten kullandığını’ ve sınava gösterilen yoğun ilginin, öğretmenlerin memnuniyetinin göstergesi bulunduğunu değerlendiriyor:

“Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm bakanlıklarında kariyer basamakları sınavla yapılır, bunu da en iyi bizim öğretmelerimiz biliyor bundan dolayı o sınavlara gözetmen olarak giriyorlar. Bunu sınavsız vermiş olsanız, bu aslına bakarsanız bir kariyer olmaz. Tüm kamudaki memurlara vermeniz gerekir.”

Sınavda 70 puanı geçecek her öğretmenin kontenjansız bir halde uzman ya da başöğretmen unvanı alacağını söyleyen Erdem, “Öğretmenlerimize sınavsız bir halde verilecek en yüksek rakama razıyız. Sadece devlet imkânları ölçüsünde bir şey belirler ve burada hakikaten imkanlarının en üstünü belirliyor,” diyor.

Öğretici, daha şimdiden bazı velilerin çocuğunu seneye ‘uzman ya da başöğretmen’ sınıfına vermek istediğini, okul yönetimlerinde bu ‘karmaşanın’ şimdiden başladığını söylüyor.

Bu durumun öğretmenler içinde sıradüzen yaratacağını söyleyen Öğretici, her ne kadar bu sınavın içinde ne olduğu öğretmenlerin uzmanlığını ölçer özellikte olmasa da velilerin bunu bilemeyeceğini ve öğretmenlerin sınıflandırılacağını değerlendiriyor:

“Bu imtihanı geçip uzman ya da başöğretmen olan öğretmenler ve ötekiler içinde; vazife ve yetki tanımları açısından hiçbir değişim olmayacak. Aynı işi yaparken, değişik statüde değişik ücretler alacaklar.”

Eğitim İş Genel Başkanı Kadem Özbay, öğretmenlerin değişik unvanlarla istihdam edilmesinin emek harcama barışını bozacağını ve eğitimin niteliğine zarar vereceğini değerlendiriyor.

Eğitimin artık devlet okullarında satın alınabilen bir hizmete dönüştüğünü ve velilerin kayıt aşamasından başlayarak okul yönetimlerine pek fazlaca ödeme yapmak zorunda kaldığını belirten Özbay, “Talebe ve veliler aslına bakarsanız alan kişi konumuna düşürülmüştü, şimdi yeni bir pazar alanı daha açıldı,” diyor.

Özbay, bilhassa ilköğretim düzeyinde çocuğunu uzman ya da başöğretmenin sınıfına kaydettirmek isteyen velilerin yüksek ücretler ödemesi gerekebileceğini değerlendiriyor:

“Liyakatsiz idareciler, isteyen velilerin öğrencilerini para karşılığında başöğretmen ya da uzmana atayacak. Esasen hali hazırda eğitimde pek fazlaca hizmet paralı hale geldi. Eğitim, gericiliğin ve piyasacılığın kıskacında sıkışıp kaldı.”

Ankara’da vazife meydana getiren 16 senelik öğretmen Necdet, bilhassa ilköğretim kademesinde velilerde ‘öğretmen seçme’ eğiliminin fazlaca bulunduğunu ve yeni sistemle bunun artacağını düşünerek, “Veliler uzmanlığı olan öğretmeni seçmek isteyince, öğretmen odalarında ayrışma olacak,” diyor.

Öğretmenler 15 Ekim Cumartesi günü 12 eğitim sendikasının katılımıyla Ankara’da bir miting düzenleyecek.