İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği için kritik toplantı Helsinki’de yapılacak

Türk, İsveçli ve Finlandiyalı yetkililer Cuma günü Helsinki’de yapacakları görüşmede, 28 Haziran’da imzaladıkları üçlü protokolün uygulanması sürecini değerlendirecekler.

Ankara, Stockholm yönetiminin “terörle savaşım ve terör suçlularının iadesi” şeklinde unsurları içeren protokolü uygulamada yeterince etkin olmadığını düşünüyor ve bu yüzden NATO üyeliği için lüzumlu Meclis onayının verilmeyebileceği uyarısını yapıyor.

30 NATO üyesinden şu ana kadar 23 ülke, iki İskandinav ülkesinin üyeliğini parlamentolarında onayladı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası on senelerdir yürüttükleri tarafsızlık politikalarını terk eden İsveç ve Finlandiya, 18 Mayıs’ta NATO’ya katılmak için resmi başvuruda bulunmuştu.

NATO ülkelerinin fazlaca büyük bir çoğunluğu bu iki ülkenin ittifaka katılmasına derhal ve kuvvetli destek duyuru etmiş sadece Türkiye, ulusal güvenliğiyle ilgili kaygılarının karşılanması durumunda süreci veto etmeyeceğini açıklamıştı.

Türkiye; İsveç ve Finlandiya’nın başta PKK olmak suretiyle “terörle savaşım” mevzusunda ortaklık yapmadığını, Türkiye aleyhine etkinlik gösteren birçok şahıs ve kuruluşun bu ülkelerde barındığını ve Suriye’ye meydana getirilen son askeri operasyon sonrasında Türkiye’ye tabanca satışına ilişkin engelleme getirilmiş olduğu şikayetlerini dile getirmişti.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in de girişimleriyle Türkiye, İsveç ve Finlandiya içinde yürütülen görüşmeler netice vermiş ve taraflar NATO’nun Madrid Zirvesi öncesinde 29 Haziran’da üçlü protokole imza atmıştı.

Böylece NATO zirvesinde İsveç ve Finlandiya’nın üyeliğine resmi onay verilmiş ve katılım protokolleri 30 ülke tarafınca 5 Temmuz’da imzalanmıştı.

Üyelik sürecinin tamamlanması için tüm ülkelerin parlamentolarından onay verilmesi gerekiyor.

Üç ülke tarafınca imzalanan 10 maddelik protokolün mühim maddelerinden biri protokolün uygulanmasını sağlamak için Türkiye, İsveç ve Finlandiya dışişleri, içişleri, hakkaniyet bakanlıkları ile danışma ve güvenlik kurumlarının katılımıyla Sürekli Ortak Mekanizma oluşturulmasıydı.

Hemen hemen resmi bir duyuruyla kamuoyuna açıklanmayan toplantının 26 Ağustos Cuma günü Finlandiya’da gerçekleşeceğini İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde Çarşamba günü açıklamıştı. Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da geçen hafta yapmış olduğu bir açıklamada toplantının Cuma günü yapılmış olasılığını gündeme getirmişti.

Helsinki’de yapılacak toplantı Sürekli Ortak Mekanizma’nın ilk toplantısı olacak.

Türk heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal ile Cumhurbaşkanı Dış Siyaset Başdanışmanı İbrahim Kalınca’ın başkanlık etmesi umut ediliyor. İçişleri ve Hakkaniyet bakanlıkları ile Ulusal İstihbarat Teşkilatı’ndan üst düzey bir yetkilinin de heyette yer alması öngörülüyor.

Protokol, Finlandiya ve İsveç’in “PYD/YPG ve Türkiye’de FETÖ olarak tanımlanan örgüte destek sağlamayacaklarını”, PKK’nın faaliyetlerini engelleyeceklerini ve topraklarında yaşayan ve Türkiye’nin “terör zanlıları” olarak görmüş olduğu kişileri iade edeceklerini kayda geçiriyor.

Her ne kadar NATO’ya üyelikleri bir paket olarak değerlendirilse de Ankara, terörle mücadeledeki değişik performansları ve politik çizgileri sebebiyle İsveç ve Finlandiya’yı ayrı ayrı değerlendirmeyi tercih ediyor.

Finlandiya’nın “teröre” karşı daha somut ve işbirliğine açık bulunduğunu öngören Ankara açısından Helsinki’nin ittifaka katılımının önünde bir problem bulunmuyor.

İsveç ile ilgili en somut uyarıyı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 18 Temmuz’da yapmıştı.

İsveç ve Finlandiya’nın Türkiye’nin koşullarını yerine getirmemeleri durumunda üyelik sürecini donduracaklarını kaydeden Erdoğan, “Bilhassa İsveç’in bu mevzuda iyi bir görüntü vermediğini görüyoruz. Bizim Türkiye olarak bu mevzuda duruşumuz fazlaca nettir, gerisini kendileri bilir” ifadelerini kullanmıştı.

Erdoğan, NATO Zirvesi sonunda düzenlemiş olduğu basın toplantısında İsveç’in “73 terör zanlısını geri verme” sözünü verdiğini söylemiş, İsveçli yetkililer rakamı doğrulamamakla birlikte iadelerin gerçekleşeceğini kayda geçirmişti.

O dönemden bu yana İsveç’ten iade kapsamında bir tek dolandırıcılıktan yargı giyen bir adi suçlunun iadesi gündeme geldi.

Hakkaniyet Bakanı Bekir Bozdağ, Milliyet gazetesine yapmış olduğu açıklamada, “Şu ana kadar İsveç ve Finlandiya hükümetleri, Türkiye’nin beklentilerine uygun iade taleplerini yerine getirmiş değillerdir. İsveç Başbakanı da ‘Bir iade sonucu verdik. Bu hukuka uygun’ açıklaması yapmış oldu. Biz aslına bakarsanız hukuka aykırı demiyoruz ki; iade sonucu verdiği şahıs terör suçlarıyla ilgili değil” sözleriyle Ankara’nın tepkisini dile getirdi.

Bozdağ, “Oradaki FETÖ’cülerden, PKK’lılardan öteki terör örgütü üyelerinden, terör suçları sebebiyle Türkiye’ye iadesini istediğimiz adların iadesi mevzusunda tek bir karar bizlere gelmedi. Negatif bir yanıt da gelmedi. Şu ana kadar resmi kanallardan negatif bir cevap da ulaşmadı. Kendilerinden cevap bekliyoruz” ifadelerini kullandı.

Helsinki’de yapılacak görüşmelerde, Türk heyetinin, protokol uyarınca İsveç ve Finlandiya’nın attıkları ve bundan sonrasında atacakları adımlarla ilgili data alması ve protokolde yer edinen unsurların bir an ilkin yaşama geçirilmesi çağrısında bulunması umut ediliyor.

İsveç ve Finlandiya başbakanları son bir haftada yaptıkları açıklamalarla, “Türkiye ile imzalanan anlaşmanın gereklerini yerine getireceklerini, terörle savaşım mevzusunda değişik bir noktada olmadıkları” mesajlarını veriyor.

Türk heyetinin, bu açıklamalara rağmen hemen hemen somut adım atılmadığına ilişkin Ankara’nın görüşünü bir kez daha muhataplarına iletmeleri öngörülüyor.

Sahada anlamlı bir ilerleme sağlanmaması durumunda İsveç ve Finlandiya NATO’ya katılım protokollerinin Türk Meclisi’nin onayına sunulmayacağı uyarısının da bir kez daha dile getirilmesi umut ediliyor.

Finlandiya ve İsveçli yetkililer ise son günlerde yaptıkları açıklamalarla, Türkiye ile imzalanan protokolün gereklerini yerine getireceklerini kaydederek Ankara’ya güvence vermeye çalışıyor.

Finlandiya Başbakanı Sanna Marin, 23 Ağustos’ta yapmış olduğu açıklamada, “Finlandiya, tüm müttefiklerin güvenlik kaygılarının ciddiyetle ele alınması gerekliliğinden hareketle uzun süredir ortağı olan Türkiye’nin kaygılarını olabilecek en iyi şekilde karşıladı. Türkiye’nin de kaygılarının giderildiğini hissettiğini temenni ediyorum” dedi.

İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya iştirakı, şu ana kadar 30 ülkenin 23’ünün parlamentosunun onayını aldı.

Onayın beklendiği ülkeler Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Macaristan, Slovakya, Portekiz, İspanya ve Türkiye.

Macaristan ve Türkiye dışındaki ülkeler, prosedürel nedenlerden dolayı hemen hemen onay işlemini gerçekleştirmedi.

Bu ülkelerin Eylül-Ekim aylarında onay süreçlerini tamamlamaları umut ediliyor. NATO’nun İsveç ve Finlandiya ile genişleme fikrine o kadar da sıcak bakmayan bunun Rusya’ya karşı provokatif bir adım bulunduğunu düşünen Macaristan Başbakanı Viktor Orban, onay sürecini ağırdan alıyor.

Sadece diplomatik gözlemciler, Orban’ın son süreçte onay vereceğini kaydediyor.

Türkiye’de Meclis 1 Ekim’de açılacak.

İsveç ve Finlandiya’nın onayı için ilk olarak Dışişleri Bakanlığı’nın katılım protokollerini Cumhurbaşkanlığı’na iletmesi, oradan TBMM’ye gönderilmesi gerekiyor.

Hükümet, İsveç ve Finlandiya’dan kafi adım görmemesi durumunda protokolleri Meclis’e göndermeyerek süreci istediği kadar uzatabilir.

Türkiye’nin onay sürecinde son olarak ülke olma olasılığı diplomatik çevrelerde meydana getirilen değerlendirmeler içinde.