İsrail’de genel seçim yaklaşırken, aşırı sağın yükselişi

Güncelleme 3 saat ilkin

Tom Bateman/ BBC News, Kudüs

İşgal altındaki Doğu Kudüs’te bulunan çatışmaların yaşandığı bir mahallede, dumanlar ve ses bombalarından iyice uzakta, tabancasını çekti ve taş atan tüm Filistinlilerin polis tarafınca vurulması çağrısı yapmış oldu.

Birinde bir otomatik tüfek bulunan parlamento güvenlik ekibi bir kamyonun arkasına götürürken, İtamar Ben-Gvir’in bağırışları duyuluyordu.

Aşırı milliyetçi İsrailli milletvekili, gerilim neredeyse oraya gidiyor ve karşıtları yangına benzin döktüğünü söylüyor. Bu kez, Filistinlilerin Yahudi yerleşimcilere yer açmak için tahliye tehdidi altında bulundukları Şeyh Cerrah Mahallesi’nde.

Sonrasında sizi “Sizi biçeceğim” diye bağırdı. “Burada ev sahibi biziz, bunu unutma, ben senin ev sahibinim”

Ben Gvir, İsrail’de aşırı sağa inanan genç seçmen ordusuna hitap ediyor. Onlara, baştan çıkartan bir ulusal-dini kimlik siyaseti ve iktidarda ihtimaller içinde bir rol vaat ediyor. Birçok karşıtı da, hükümette mühim bir vazife alması beklenen bir demagogun yükselişinden korkuyor.

İsrail’in son dört yılda yapacağı beşinci seçim Salı günü gerçekleşecek. Kamuoyu yoklamaları Ben Gvir’in  Dinci Siyonizm İttifakı’nın üçüncü gelebileceğini ve potansiyel sonuçlarda mühim bir rol oynayabileceğini gösteriyor.

Muhalif önder Benyamin Natanyahu’nın dinci-sağcı bloku zafer kazanabilirse, Ben-Gvir oldukça büyük ihtimaller kabinede, üst düzey bir bakan olacak.

Seçmenler nezdinde, Netanyahu hala en bölücü adlardan biri ve parlamentodaki konumunu güçlendirebilmek için sağ partilerle bir işbirliğine gitti

Yarışta, Ben Gvir’in minimum 170 Filistinli ve 20’den fazla İsraillinin vefatıyla sonuçlanan son bir yıldaki sertlik vakalarında güvenlik ajitasyonu yapmış olduğu görüldü.

Sadece İsrail Demokrasi Enstitüsü’nden kamuoyu yoklaması uzmanı Prof. Tamar Hermann’a gore aşırı sağ grupların ittifakının bir kısmı olan Yahudi Gücü Partisi’nin büyüyen çekiciliği, genç dönem seçmenlerin Ben Gvir’i “sistem karşıtı” bir siyasetçi olarak görmesinden kaynaklanıyor.

“Onlara bir ses veriyor. Göz kırpmıyor, ılımlı ya da daha sofistike kalabalıklara da hitap edebilmek için fikirlerini, güzel kelimelerle sarıp sarmalamıyor. Bazı insanların tercih etmiş olduğu parfüm de bu.”

Ben-Gvir, kurucusu 1980’li yıllardaki seçimlere girmesi yasaklanan, ırkçı ve köşede kalmış bir hareketin ideolojik halefi.

“Sadık olmayan” Arapları kovacağını ve İsrail’in Filistinli vatandaşları için bir “göçe teşvik bakanlığı” kuracağını söylüyor.

Genç dincilerden oluşan kalabalık “Ben-Gvir, Ben-Gvir” sloganlarıyla aşırı sağcı siyasetçiyi karşılarken, güvenlik güçleri kalabalığı itiyordu.

Siyasetçi, destekçilerinin ellerini tutup, daireler çizerek dans etti.

Miting podyumundan “Birkaç ay ilkin İsrail devletini kurtarmaya başladık. Değişik bir gerçekliği hak ediyorsunuz” diye bağırdı.

 Kamuoyu önündeki yüzleri Ben-Gvir ve bir başka aşırı sağcı isim olan Bazalel Smothrich’in kurduğu aşırı sağ ittifakın yükselişi, İsrail’de koalisyon hükümetinin görmezden gelemeyeceği bir çekim yarattı.

Müdafa Bakanı Benny Gantz’ın yer almış olduğu bir kampanya videosunda Ben-Gvir ve Smothrich “piromanyak” diye tanımlanıyor ve Ben-Gvir’in ülkeyi ataşe vereceği uyarısında bulunuyor.

Reklamda, iç güvenlik bakanı olmak isteyen Ben-Gvir’in asla orduda vazife yapmadığı da vurgulanıyor.

Ben-Gvir, 18 yaşlarındayken aşırı sağcı gruplarla ilişkileri sebebiyle askerlik hizmetinden diskalifiye edilmişti. Sonrasında da 2007’de terör örgütünü desteklemek ve bir protestoda ırkçılığı teşvik etmesi sebebiyle yargı giydi.

Rakiplerine gore, aşırı sağın Netanyahu’ya pratikte de faydası var.  Hakimlerin bağımsızlığını zayıflatacak ve yolsuzlukla savaşım kurallarını hafifletecek yasal değişimler için bu partilere ihtiyacı bulunduğunu söylüyorlar.

Koalisyon hükümeti, bunun Netanyahu’nun rüşvet ve öteki suçlamalardan yargılandığı davayı lehine çevirme fırsatı verdiğine inanıyorlar. Netanyahu ise suçlamaları reddediyor ve gelecekteki herhangi bir yasal değişikliğin kendi davasını etkilemeyeceğini korumak için çaba sarfediyor.

Ortanın sağındaki Yair Lapid’in önderlik etmiş olduğu koalisyon hükümeti, iktidarda geçen bir yıldan birazcık daha çok süre sonrasında yaşam mücadelesi veriyor.

Bağımsız bir Arap İsrail partisinin de dahil olduğu hükümet, şimdiye kadarki en geniş koalisyon olmakla övüyordu. Sadece büyük seviyede Netanyahu’yu iktidardan uzak tutma arzusunun birleştirdiği partilerin ideolojik ahengi yoktu ve nihayet yazları çöktü.

Tecrübeli bir İsrail siyaseti gözlemcisi, Salı günkü seçimlerin ülkeyi bir dönüm noktasına taşıyacağı görüşünde.

Jerusalem Post gazetesinin editörü Yaakov Katz BBC’ye “Ben-Gvir ve Smotrich, İsrail’deki demokrasiyi değişiklik yapmak istiyor ve potansiyel bir fena ana götürmek istiyorlar” dedi.

“Araplarla ilişkiler, LGBTQ hakları, hanım hakları söz mevzusu olduğunda ülkeyi büyük bir değişime taşıyacak güce ve nüfuza haiz olacaklar. Büyük hasarlar verebilirler.”

Bazı kamuoyu yoklamalarına gore, İsrail’in oy sayımı kuralları uyarınca parti seçimde büyük bir darbe yemenin derhal üstünde görünüyor.

Sadece köken olarak Filistinli, vatandaşlık olaraksa İsrailli olan nüfusun beşte biri içinde seçime katılım oranının düşeceği kaygıları var.

Bir seçim kampanyası mitingi esnasında BBC’ye konuşan Marsur Abbas, Netanyahu’yu geri dönmek için aşırı sağa prim vermekle suçladı.

“Bir yanında ırkçı ve faşist tavırlarıyla Smotrich, öteki yanında Ben Givir var” dedi.

Abbas ise bunun karşılığında, aşırı sağcılarla ortaklaşa iş ve partisinin LGBTQ hakları mevzusundaki tavrı yüzünden baskı altında.

Bazı gözlemciler, Ben-Gvir’in ilk olarak milletvekili seçildiği Mart 2021’den bu yana yürüttüğü görüntü temizleme kampanyasına dikkat çekiyor. Ben-Gvir bir taraftarından “Araplara Ölüm” diye değil de, “Teröristlere Ölüm” diye bağırmasını istemişti.

Seçim kampanyası esnasında BBC tarafınca “sadık olmayan” İsrailli Arapların ülkeden atılması sözleri mevzusunda sıkıştırılınca da “Tüm Arapları değil, bir tek cihatçıları kovmak isterim” dedi.

Seçimlerde iki ana parlamento bloku yarışacak şeklinde görünüyor ve Netanyahu bir adım önde.

Daha önceki seçimlerde olduğu şeklinde netice gene net olmaktan uzak. Düşük olasılık olsa da eski Başbakan Netanyahu, eski müttefiklerini bir başka koalisyon kompozisyonuyla çekebilir.

Sadece İsrail’in seçim belirsizliğini aşma yarışı, aşırı sağın ülkeye ne kadar nüfuz edebildiği mevzusunda bir mücadeleye dönüşebilir.