BİM’in kâr oranı çok mu yüksek?

BİM İcra Kurulu Üyesi ve Operasyon Komitesi Başkanı Galip Aykaç, bu hafta yapmış olduğu konuşmasında hükümetin zincir marketlere yüklenmesine sert sözlerle karşı çıktı.

Hükümet, uzun süredir zincir marketleri enflasyonun artmasına yol açmakla suçluyor.

Marketlerin açıklamış olduğu yüksek kâr verilerinin, bu suçlamaları haklı çıkardığı öne sürülüyor.

Ekonomist Erol Taşdelen ise, “Enflasyona niçin olarak marketleri göstermek, bilançolarına baktığımda benim aklıma yatmıyor. Bundan dolayı bilançolarındaki kârlılık, cirolarıyla paralel oranda gidiyor. Gerçek anlamda da kârlılık artmış değil, tam tersine azalmış durumda” açıklamasında bulunuyor.

Taşdelen’in sözlerini, BİM’in (Birleşik Mağazalar A.Ş.) son bilançosundaki verilerden izlemek mümkün.

BİM, üçüncü çeyreğe dair son bilanço verilerini geçen ay deklare etti.

Bu sayılara baktığımızda BİM’in bu senenin ilk dokuz ayında 4,8 milyar TL kâr elde etmiş olduğu görülüyor.

Bu 2021 yılının ilk dokuz ayına kıyasla kârın yüzde 109 artması demek.

Bu ilk bakışta dudak uçuklatan bir kâr artışı olarak gözükebilir.

Sadece analistlere gore firmanın satışlarının enflasyon oranında arttığı göz önünde bulundurulursa bu o kadar da yüksek bir oran değil.

İlk üç çeyreğin son ayı olan Eylül ayında tüketici enflasyonu yüzde %83,45 olarak açıklanmıştı.

Besin enflasyonu ise yüzde 93,05 olarak kaydedildi.

Üretici enflasyonu ise Eylül ayında yüzde 151 olmuştu.

Ek olarak bu kâr, firmanın faiz ve vergi ödemesi yapmadan ilkin elde etmiş olduğu kazançtan hesaplanan veri.

Şirketlerin bilançoları hesaplanırken enflasyonun tesiri göz önünde bulundurularak muhasebe yapılmıyor.

Bu da şirketlerin açıklamış olduğu rakamlarda gerçek kârın ne işe yaradığını net olarak anlaşılmasını engelliyor.

Bu durumu birazcık daha anlayabilmek için firmanın gelir ve giderlerine bakılabilir.

BİM’in bu senenin ilk dokuz ayındaki satışı, 2021 yılının aynı dönemine gore yüzde 104 artarak 102 milyar TL’ye yükselmiş.

Bu da enflasyona paralel bir veri.

Etkinlik giderleri ise daha azca artmış, burada yalnız yüzde 95’lik bir yükseliş var.

Bu da firmanın kârlılığının daha yüksek çıkmasında rol oynayan bir etmen.

BBC Türkçe’ye konuşan bir perakende sektörü analisti, BİM’in bilançosunda gelirinin besin enflasyonuna paralel bir halde arttığını, sadece kira ve personel benzer biçimde operasyonel etkinlik giderlerinin enflasyonla aynı oranda artmadığını vurguluyor.

Bu yüzden kârın bu dönem yüksek çıktığını, sadece giderlerdeki artışın önümüzdeki dönemlerde bilançoya negatif yansıyacağını düşünüyor.

Bir öteki iddia da BİM’in üreticiden almış olduğu ürünün fiyatını üçe, dörde katlayarak tüketiciye sattığı yönünde…

Bunun sağlaması da firmanın brüt kâr marjı verisinden yapılabilir.

Brüt kâr marjı, bir firmanın sattığı ürünlerden pazarlama, genel yönetim, finansman benzer biçimde giderler düşürülmeden firmanın kâr edip etmediğini gösterir.

BİM’in senenin ilk dokuz ayına dair brüt kâr marjı oranı yüzde 18.

Bu da toplam gelirinin yüzde 18’inin kâr olduğu anlamına geliyor.

BİM bir üreticiden averaj 100 TL’ye almış olduğu bir ürünü, 118 TL’ye satıyor.

Bu da iddia edilmiş olduğu kadar yüksek farklarla ürünlerin satılmadığını gösteriyor.

Bu rakamdan pazarlama, genel yönetim, finansman benzer biçimde giderler de düşürülünce kâr marjının daha düşük çıkacağı anlaşılıyor.

Brüt kâr marjı verisi, 2021’in aynı döneminde ise yüzde 18,7 idi.

Bu yüzden bu veri bu yıl aslına bakarsak düşmüş durumda.

Bir perakende sektörü analistine gore tüm zincir marketler birleşip fiyatlarını düşürse ve kârlarını sıfıra çekse bile besin enflasyonunda yalnız bir seferlik yüzde 4’lük bir düşüş yaşanır.

Sadece bu şekilde bir durumda da bu firmalar zarar eder.

Analistlere gore BİM yüksek verimlilikle emek harcayarak düşük fiyatlara satış meydana getiren bir şirket.

Sektörde indirimli marketlerin verimlilik artışıyla aslına bakarsak besin enflasyonun aşağı çekilmesini sağlamış olduğu görüşü de var.

ABD bankası Morgan Stanley ekonomistleri, yazın kaleme aldıkları raporda BİM’in ucuz fiyat politikasıyla Türkiye’deki yüksek enflasyon ortamına dayanan sağlam bir şirket bulunduğunu kaleme almış, Arjantin ve Rusya’daki öteki süpermarket başarı örnekleriyle kıyaslamıştı.

Ekonomist Erol Taşdelen, “Bir an için bu zincir marketlerin hayatımızdan çıktığını düşünelim, ciddi bir sorun olur, bence haksızlık yapılıyor” yorumunda bulunuyor.

Paraanaliz haber sitesine de yazan Taşdelen, BİM’in 2017 yılından beri kâr elde eden tek market zinciri bulunduğunu vurguluyor.

“BİM nerede doğru yapıyor?” sorusuna Taşdelen cevap olarak, maliyetleri kısmak için kendisinin üretimi üstlenmesine ile Fas ve Mısır benzer biçimde ülkelerdeki faaliyetlerine işaret ediyor.

Mahalle pazarlarının bile zincir marketlerden daha ucuza satış yapamadığına dikkat çeken Taşdelen’e gore fahiş fiyat teşhisi koyulabilmesi için o ürünün markete maliyetinin hesaplanması lüzumlu.

Taşdelen ek olarak alternatif maliyet denen unsurun da altını çiziyor:

“Diyorlar ki bir yıl ilkin 100 liraya sattığını şimdi 200 liraya satıyor; sadece o ürünün alternatif maliyetini (fırsat maliyetini) de hesaplaman gerekiyor.

“O ürünü 100 liraya almasaydı, bankaya yatırsaydı, kur korumalı mevduata yatırsaydı, döviz alsaydı ne kazanırdı? Bu tarz şeyleri hesaplamadan fahiş fiyat tespiti yapamazsınız.”

Besin Perakendecileri Derneği’nin başkanı da olan BİM İcra Kurulu Üyesi ve Operasyon Komitesi Başkanı Galip Aykaç, 7. Private Label zirvesinde, “bilmedikleri mevzularda biliyormuş benzer biçimde yorum yapanlara, peyniri yumurtayı yalnız sofrasında görüp peynirle yumurtayla ilgili yorum yapanlara” söyleyecekleri bulunduğunu dile getirmiş olduğu bir konuşma yapmıştı.

Aykaç’ın sözleri Bahçeli’nin konuşmasının peşinden gelmişti.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli partisinin TBMM’deki grup toplantısında açıklamalarda bulunarak, “Devamlı fiyat artıran zincir marketlerin FETÖ ile ilişkileri titizlikle araştırılması gerekiyor” demişti.

Aykaç’a cevap ise MHP Genel Başkan Yardımcısı Semih Yalçın’dan “bazı süpermarketlerin kirli oyunlarının Genel Başkanımız Sayın Devlet Bahçeli tarafınca ifşa edilmesinden dolayı salyalarını akıtmış” ifadeleriyle geldi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da uzun süredir zincir marketleri yüksek fiyatlardan görevli tutuyordu.