Anna May Wong: ABD parasındaki ilk Asya kökenli Amerikalı

Hollywood’un ilk Asya kökenli Amerikalı film yıldızı olarak kabul edilen Anna May Wong, ABD’de “çeyreklik” diye malum 25 centlik bozuk paralara resmi konulmuş olan son hanım oldu. Paralar 24 Ekim’de dolaşıma girecek.

Daha ilkin ozan Maya Angelou ve kölelik karşıtı aktivist Harriet Tubman’ın resimleri paralarda yer almıştı.

Wong, oyuncuların beyaz perdede Asyalı karakterleri oynamak için makyaj yapmış olduğu bir dönemde etnik açıdan basmakalıp rollerin azaltılması icap ettiğini savunuyordu.

1905’te Los Angeles’ta ikinci dönem Çinli göçmenlerin evladı olarak, Wong Liu Tson adıyla dünyaya gelen Wong, film endüstrisinin 1910’lu yıllarda New York’tan California’ya taşınmasıyla, oyunculukla ilgilenmeye başladı.

Kerri Lee Alexander, ABD Ulusal Hanım Müzesi’ne “Wong film setlerini ziyaret etmeye başladı. Sık sık okulu asıp, öğle yemeği parasıyla beyaz perdeye giderdi. 9 yaşlarındayken bir film yıldızı olmak istediğine karar verdi” diye yazdı.

Sahne adı olarak, İngilizce adını ve ailesinin soyadını birleştirip, Anna May Wong’u seçti.

14 yaşlarındayken ilk rolünü The Red Lantern adlı sessiz filmimizde figuran olarak aldı.

Wong, 1922’de The Toll of the Sea filmindeki başrolüne dek, ufak rollerde oynamaya devam etti.

Beyazların Asyalı rollerini oynamak için makyaj yapmalarının sık görüldüğü bir dönemde çalışıyordu.

Değişik ırklar arasındaki birliktelikleri yasaklayan kanunlar birçok eyalette yürürlükteydi. Wong kendisini devamlı dar ve basmakalıp rollere seçilirken buldu.

Seneler süresince çıkış hayata geçirmeye çalıştıktan sonrasında, Hollywood’u terk edip Avrupa’ya gitti.

Edward Sakamoto, Wong’un ABD’den ayrılma nedenlerini 1987’de Los Angeles Times’a yazmıştı:

“Wong, 1933’te bir dergiye verdiği röportajda taşınmasının nedenini söyledi: ‘Oynamak zorunda kaldığım rollerden oldukca yorulmuştum. Beyaz perdedeki fena niçin hep Çinliydi? O denli fena kalpliydi ki, katliam işleyebilir, ihanet edebilirdi, çayırdaki yılan gibiydi. Biz öyleki değiliz.”

Wong Avrupa’da İngiliz, Alman ve Fransız filmlerinde oynadı.

1929’da tiyatro sahnesine ilk adımını ‘A Circle of Chalk’ oyunuyla İnglitere’de attı ve o devrin genç oyuncusu Laurence Olivier’in yanında rol aldı.

Olivier daha sonrasında, 20’inci yüzyılın ortalarında İngiltere’de sahneyi ve sinemayı domine eden bir oyuncuydu.

Bir sonraki yıl, ilk sesli filmimizde ‘The Flame of Love’da başrolü aldı. Film, artık olmayan British International Pictures tarafınca Elstree stüdyolarında çekilmişti.

ABD’ye dönüşünün peşinden, en oldukca sevilen bazı filmlerinde rol aldı. Bunlar içinde, Marlene Dietrich ile beraber Hui Fei karakterini canlandırdığı 1932 yapımı Shangai Express ve 1937 yapımı Daughter of Shangai da vardı.  

Kariyeri süresince 60’tan fazla beyaz perde filmimizde rol aldı.

1950’lerde yeni bir mecraya, televizyona geçti. ABD’de bir tv dizisinde başrol oynayan ilk Asyalı Amerikalı kadın oyuncu oldu. The Gallery of Madame Liu-Tsong dizisinde Çinli bir dedektifi canlandırdı.

1961’de, Hollywood Bulvarına adı yazılı yıldız konulduktan bir yıl sonrasında, 56 yaşlarındayken kalp krizinden yaşamını yitirdi.

Crazy Rich Asians ve Marvel’s Eternals’taki rolleriyle tanınan Gemma Chan, Wong’un yaşamını özetleyen filmimizde oynayacak.

Anna May Wong çeyrekliği, hanım öncülerin yer almış olduğu Amerikan Darphanesi’nin Çeyreklikler Üstündeki Amerikalı Bayanlar Programı’nın beşinci tasarımı olacak.

Daha önceki dört tasarımda, ozan ve aktivist Maya Angelou, uzaya çıkan ilk Amerikalı hanım Sally Ride, Cherokee halkının lideri Wilma Mankillar ve bayanların oy hakkı alması için savaşım eden Nina Otero-Warren yer almıştı.

Wong’un yer almış olduğu çeyreklik 24 Ekim’de dolaşıma girecek. Bozuk paranın bir yüzünde Başkan George Washington, diğerinde de Wong olacak.

ABD Darphanesi’nin Müdürü Ventris Gibson Wong”u “Asya kökenli Amerikalı oyuncuların daha oldukca boyutlu bir halde ve daha çok temsil edilmesi için savaşım eden yürekli bir savunucu” diye tanımladı.

“Bu çeyreklik, yaşamı süresince karşılaşmış olduğu zorlukları ve engelleri aşan Anna May Wong’un başarılarını derinlemesine yansıntmak için tasarlandı.”

Bayanların Amerikan dolarında yer alması geleneği 19’uncu yüzyılın sonlarına kadar gidiyor.

Dr. Harcourt Fuller 2016’da “Pocahontas, ABD’de kağıt paralar üstünde yer edinen ilk gerçek hanımdı. 1865-1969 arası 20 dolarlık kağıt paralarda yer aldı ve gene 1875’te 20 dolarlara konuldu” dedi.

İngiliz sömürgeciler tarafınca fidye için tutulan bir Amerikan yerlisi olan Pocahontas, ondan sonra bir tütün tüccarıyla evlenmiş, aile kurmuş ve İngiltere’de sosyeteye girmişti.

ABD’de kağıt paralar hem hükümet hem de hususi kuruluşlar tarafınca basıldı.

George Washington’ın eşi Martha Washington, Amerikan kağıt paraları üstünde öteki görülen tek hanımdı. 1886 ve 1891’de eşiyle beraber 1 dolarlık gümüş sertifikalarında yer almıştı.

Rachel Jackson ve Dally Madison benzer biçimde first ladyler ise hususi banktnotlarda görüldü.

1822’de bir köle olarak dünyaya gelen, kölelik karşıtı aktivist Harriet Tubman’ın da 2020’de 20 dolarlık banknotlarda yer alması planlanmıştı. Sadece çıkışı, bu tasarımı “saf siyasal doğruluculuk” diye tanımlayan eski Başkan Donald Trump tarafınca geciktirildi.

Biden yönetimi, geçen Ocak ayında banknotun çıkartılacağını deklare etti. ABD Hazinesi, Tubman’ın köle sahibi eski Başkan Andrew Jackson’ın yerini alacağını deklare etti.

Böylece Tubman, bir Amerikan banknotunda yer alacak ilk Afrikalı Amerikalı ve 100 yıldan fazla süreden bu yana ilk hanım olacak.