Afganistan’da kıtlık: ‘Uyuyabilsin diye aç çocuğuma sakinleştirici hap verdim’

Bazı Afgan anne babalar, açlık çeken çocuklarını sakinleştirmek için onlara sakinleştirici ilaç veriyor. Bazıları ise kızlarını ve organlarını satışa çıkararak hayatta kalmaya çalışıyor. Taliban yönetiminde ikinci kışına giren ülkede halk, kıtlıktan bir adım uzakta.

Abdulvahap, “Çocuklar ağlayıp duruyor ve uyumuyorlar. Asla yiyeceğimiz yok” diyor ve ekliyor:  

“Bunun için eczaneye gidip ilaç alıp çocuklarımıza uykuları gelsin diye bu tabletleri veriyoruz.”

Ülkenin üçüncü büyük şehri Herat’ın derhal haricinde, harp ve organik afetler sebebiyle evlerinden ayrılmak zorunda kalan, yılmış insanlarla dolu bir yerde yaşıyor Abdulvahap. Bu yerleşimdeki evler, on seneler içinde binlerce ufak kerpiç evin yapımıyla oluşmuş.

Abdul, etrafımızda toplanan ortalama bir düzine erkekten oluşan grubun içinde…

“Kaçınız çocuklarınıza sakinleştirici ilaç verdiniz” diye soruyoruz, “Birçoğumuz, tamamımız” diye yanıtlıyorlar.

Gulam Hazrat tuniğinin cebini yokluyor ve bir tablet şeridi çıkarıyor. Bunlar alprazolam tabletleri. Kaygı bozukluklarını tedavi etmek için reçete edilen sakinleştiriciler.

Doktorlar, bu tür ilaçların kafi beslenmeyen ufak çocuklarda karaciğer hasarına, kronik bitkinlik, uyku ve davranış bozuklukları şeklinde bir takım başka soruna niçin olabileceğine dikkat çekiyor.

Mahalli bir eczanede, bu ilaçların beş tabletini 10 Afgana (ortalama 10 ABD senti) yada bir parça ekmek fiyatına satın alınabildiğini görüyoruz.

Tanıştığımız birçok aile, aralarında birkaç parça ekmek paylaşarak günleri geçiriyor.

Yerleşimdeki bir bayan, bizlere, sabahları kuru ekmek yediklerini, akşam ise nemlendirmek için ekmeği suya batırdıklarını söylemiş oldu.

Birleşmiş Milletler’e nazaran Afganistan’da yaşanmış olan “insani bir yıkım”.

Herat’ın dışındaki bölgelerdeki adamların bir çok günlük ücretli işçi olarak çalışıyor.

Onların hayatları senelerdir zor.

Sadece Taliban geçen yıl Ağustos ayında yönetimi devraldığında ve ülkeye akan yabancı fonlar donduruldu. Bu da insanları birçok gün işi olmayan bırakan bir ekonomik çöküşü tetikledi.

Nadiren iş buldukları günlerde, ortalama 100 Afgan yada 1 doların birazcık üstünde ücret kazanıyorlar.

Gittiğimiz her yerde, ailelerini açlıktan kurtarmak için oldukça zor adımlar atmaya zorluk çeken insanoğlu gördük.

Ammar (gerçek adı değil) üç ay ilkin böbreğini vermek için ameliyat bulunduğunu söylemiş oldu ve bizlere 22 santimetrelik yara izini gösterdi. Dikiş izleri hâlâ bir miktar pembeydi. Karnı süresince vücudunun ön tarafınca arkaya doğru yarım daire şeklinde uzanıyordu.

Yaşamının hemen hemen baharında, 20’li yaşlarındaydı. Koruma amaçlı kimliğini adını değiştirdiğimiz Ammar konu alıyor:

“Çıkış yoktu. Mahalli bir hastanede böbrek satılabildiğini duymuştum. Oraya gittim ve onlara bunu yapmak istediğimi söyledim. Birkaç hafta sonrasında bir telefon aldım ve hastaneye gelmemi istediler.

“Bazı testler yaptılar, sonrasında kendimden geçiren bir şey enjekte ettiler. Korktum fakat başka seçeneğim yoktu.”

Ammar’a bunun için ortalama 3 bin 100 dolar ödeme yapılmış oldu. Bu paranın bir çok, ailesine yiyecek almak için daha ilkin borç almış olduğu paranın geri ödemesine gitti.

Ammar böbreğini satmasına rağmen durumlarının düzelmediğini konu alıyor:

“Bir gece yersek ertesi akşam yemiyoruz. Böbreğimi sattıktan sonrasında kendimi yarım bir insan şeklinde hissediyorum. Umutsuzum. Yaşam bu şekilde devam ederse ölebilirim şeklinde hissediyorum.”

Para için organ satışı, Afganistan’da duyulmamış bir şey değil. Bu tür vakalar, Taliban ülke yönetimini ele geçirmeden ilkin de oluyordu. Fakat bugün, bu kadar acı verici bir tercih yapmalarına rağmen, insanoğlu halen hayatlarını güvence altına almaktan oldukça uzak oluyorlar.

Çıplak, soğuk bir evde, 7 ay ilkin böbreğini sattığını söyleyen genç bir anneyle tanıştık. Onlar da bir koyun sürüsü satın aldıktan sonrasında borç aldıkları parayı ödemek zorundaydı.  Hayvanlar birkaç yıl ilkin bir selde öldüler ve geçim kaynaklarını kaybettiler.

Ammar’ın böbreği için almış olduğu 2 bin 700 dolar, hiç kimseye yetmiyor. Ammar, “Şimdi 2 yaşındaki kızımı satmaya zorlanıyoruz. Borç aldığımız kişiler her gün bizlere, “Borcunu ödeyemeyeceksen kızını ver diyerek rahatsız etme ediyorlar” diyor.

Kızlarını satan insanların hikayelerini daha ilkin de oldukça duyduk.

Nizameddin, “5 yaşındaki kızımı 100 bin Afganiye (ortalama 1000 sterlin) sattım” diyor. Bu bir böbrekten oldukça daha azca bir miktar. 

Anlatırken dudaklarını ısırıyor ve gözleri doluyor.

Buradaki insanların hayatlarının merkezinde olan özsevi duygusu, kıtlık sebebiyle her gün zarar görüyor.

Buradaki cemiyet liderlerinden önde gelen Abdul Gafar, “İslami yasalara aykırı bulunduğunu ve evlatlarımızın hayatlarını tehlikeye attığımızı biliyoruz, sadece başka çaremiz yok” dedi.

Bir evde 18 aylık adam kardeşi Şemshullah ile oynarken gülünç suratlar icra eden 4 yaşındaki Nazya ile tanışıyoruz.

Evlatların babası Hazretullah, “Yiyecek alacak paramız yok, bu yüzden mahalli camide kızımı satmak istediğimizi her insana duyurdum” diye konu alıyor.

Nazya, güneydeki Kandahar eyaletinden bir ailenin çocuğuyla evlendirilmek suretiyle satıldı. 14 yaşına bastığında o eve gönderilecek. Babası şu ana kadar onun için iki ödeme aldı.

Hazretullah, “Paranın çoğunu yiyecek almak için, bir kısmını da ufak oğluma ilaç almak için kullandım. Ona bir bak; oldukça azca beslenmiş durumda” derken oğlu Şemsullah’ın şişmiş karnını bizlere göstermek için gömleğini yukarı çekiyor.

Yetersiz beslenme oranlarındaki büyük artış ve vakalar, kıtlığın Afganistan’da ufak çocuklardaki etkili olmaya başladığını kanıtlıyor.

Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF), ülke genelinde yetersiz beslenme tedavi merkezlerine hasta kabul oranlarının bu yıl, geçen yıla nazaran yüzde 47 arttığını açıkldı.

MSF’nin Herat’taki beslenme azlığı tedavi merkezi, yalnızca Herat’ta değil, iki komşu eyalet dahil en iyi donanımlı tesis konumunda. Bu iki bölgede de oranlar bundan önceki yıla nazaran yüzde 55 arttı.

Geçen yıldan bu yana, kabul etmek zorunda kaldıkları hasta çocuk sayısıyla başa çıkmak için yatak sayısını artırdılar. 

Sadece buna karşın, tesis neredeyse her an tamamıyla dolu durumda. Merkeze getirilen çocuklar, giderek artan şekilde birden fazla hastalık içinde tedavi görmek zorunda kalıyor.

Omid yetersiz besleniyor ve fıtık ve sepsis hastası. 14 aylık fakat yalnızca dört kilo ağırlığında.

Doktorlar bizlere, o yaşlarındaki düzgüsel bir bebeğin minimum 6,6 kilogram ağırlığında olması icap ettiğini söylüyor. Anası Amna, oğlu oldukça fazla kusmaya başladığında, borç para ile hastaneye gelebildi.

Taliban’ın Herat yönetimi sözcüsü Hamidullah Mutawakil’e kıtlıkla savaşım için ne yaptıklarını soruyoruz.

“Durum, Afganistan’a yönelik internasyonal yaptırımların ve Afganistan’a ilişkin varlıklarının dondurulmasının bir sonucudur” diyor Mutawakil ve ekliyor: 

“Hükümetimiz kaç kişinin gereksinim sahibi bulunduğunu belirlemeye çalışıyor. Birçoğu yardım alabileceklerini düşündükleri için durumları hakkında yalan söylüyor”

Durumun ne kadar fena olduğuna dair oldukça fazla kanıt gördüğümüzü söylememize karşın duruşunda ısrar etmeyi sürdürüyor.

Taliban yetkilisi, bölgede istihdam yaratmaya çalıştıklarını da korumak için çaba sarfediyor ve “Demir cevheri madenleri ve bir gaz boru hattı projesi açmak istiyoruz” diyor.

Sadece bunun yakında olması pek ihtimaller içinde değil.

Bölge halkı bizlere Taliban hükümeti ve internasyonal cemiyet tarafınca terk edilmiş hissettiklerini söylediler.

Açlık yavaş ve sessiz bir katil, tesirleri daima hızla görülmüyor.

Dünyanın dikkatinden uzakta, Afganistan’daki insani krizin boyutu hiçbir vakit gerçek anlamda gün ışığına çıkmayabilir. Zira kimse buradaki insanları hesaba katmıyor, dikkate almıyor.