AB ithal ettiğinden daha fazla gıdayı ‘israf ediyor’

Avrupa Birliği (AB) ithal ettiğinden daha çok gıdayı israf etmiş olduğu ve bir tek üretim aşamasında israfı önleyerek besin enflasyonunun düşmesini sağlayabileceği tespit edildi.

Avrupa’da kamu yararına çevrenin korunması ve geliştirilmesi mevzusunda emek harcama meydana getiren Feedback EU adlı vakfın tahminlerine bakılırsa, AB’de her yıl ortalama 153 milyon ton besin israf ediliyor; bu sayı daha önceki tahminlerin iki katı ve toplam ithal edilen besin miktarından 15 milyon ton daha çok.

Bir tek AB’de israf edilen buğday miktarının Ukrayna’nın buğday ihracatının ortalama yarısına ve AB’nin öteki tahıl ihracatının dörtte birine eşit olduğu belirtiliyor.

Kuruluşun direktörü Frank Mechielsen’a bakılırsa, “Yüksek besin tutarları ve yaşam pahalılığı krizinin yaşandığı bir dönemde, AB’nin ithal ettiğinden daha çok gıdayı çöpe atıyor olması bir skandal”:

“AB’nin önünde, iklim değişikliğiyle savaşım etmek ve besin güvenliğini arttırmak amacıyla 2030 yılına kadar tarladan sofraya besin israfını yarıya indirmek için yasal olarak bağlayıcı hedefler belirlemek şeklinde büyük bir fırsat var.”

BM Besin ve Ziraat Örgütü’ne (FAO) bakılırsa geçen ay küresel besin tutarları, kısmen Ukrayna’daki savaşın da etkisiyle, bir yıl öncesine bakılırsa yüzde 8 arttı.

Buğday, mısır ve soya fasulyesi tutarları bu yıl 2008 dünya mali krizinin zirvesinde kırılan rekorları bile aştı.

İngiliz Guardian gazetesinde yer edinen habere bakılırsa, tahıl piyasası analisti ve eski kıdemli FAO ekonomisti Abdolreza Abbassian, ucuz besin sürecinin sona erdiğini ve Rusya-Ukrayna savaşı bittikten sonrasında bile fiyatların muhtemelen yüksek kalacağını söylemiş oldu:

“Enerji durumu, gübre durumu, nakliye ve sevkiyat da dahil olmak suretiyle dünyadaki belirsizlikler sebebiyle, iklim değişikliğinden bahsetmeye bile gerek yok, besin fiyatlarını on yıl ilkin alıştığımız seviyelerde görmeyeceğimizi kabul etmek zorundayız.”

Sürdürülebilir Besin Sistemleri Internasyonal Uzmanlar Paneli Eş Başkanı ve BM’nin aşırı yoksulluk ve insan hakları hususi raportörü Olivier De Schutter’a bakılırsa mesele, tarımsal besin endüstrisinin israfı verimlilikten daha avantajlı bulmasından kaynaklanıyor:

“Besin zincirinin her iki ucunda da israfı azaltmak pahalı ve insanlara gereksinim duyduklarından daha çok besin satmak kârlı.

“Son kullanma tarihleri de insanları hakkaten tüketebileceklerinden daha fazlasını satın almaya itecek şekilde belirleniyor.”

AB’nin besin israfını önlemeye yönelik dünyanın ilk yasal olarak uygulanabilir hedefleri için bu yıl sonuna doğru bir tavsiye getirmesi planlanıyor.

43 çevre örgütü, 2030 yılına kadar israfın yüzde 50 azaltılması yönündeki Feedback EU çağrısını destekledi.

Tüm AB ülkelerinin BM’nin sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında besin israfını yarıya indirmeyi taahhüt etmişti. Avrupa Çevre Bürosu (EEB) yetkilisi Piotr Barczak, bu taahhüdü hatırlatarak “Neredeyse 10 yıl geçmesine karşın bu mevzuda pek bir şey başarılamadı ve ekonomilerimiz hala inanılmaz derecede yüksek miktarlarda besin israfına yol açıyor” diyor.

Tarladaki besin israfı mevzusunda AB’nin 2020’de resmi bir verisi hemen hemen yayınlanmadı, sadece yeni çalışmada BM Çevre Programı’nın Besin İsrafı Endeksi ile Naturel Yaşamı Koruma Vakfı’nın (WWF) 2021 tarihindeki bir çalışmasından elde edilmiş hesaplamalar kullanıldı.

Rapor, birincil üretim alanında 90 milyon tona yakın besin israfından söz ediyor. Bu miktar evsel israftan üç kat daha çok. Bu israfın bir çok kayda geçmiyor; zira AB ölçümlerinde tarlada hasat edilmemiş, kullanılmamış yada satılmamış gıdalar hariç tutuluyor.

AB besin üretiminin tahminen yüzde 20’si her yıl israf ediliyor ve bunun AB işletmelerine ve hane halklarına maliyeti yılda 143 milyar euroyu  buluyor. Besin israfı, AB’nin toplam sera gazı salımının minimum yüzde 6’sına karşılık ediyor.

Birleşmiş Milletler Besin ve Ziraat Örgütü (FAO) 2020’de 29 Eylül’ü “Küresel Besin Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü” duyuru etti. Amacı, besin israfına karşı küresel farkındalık oluşturmaktı.

FAO’ya bakılırsa, her yıl dünyadaki gıdanın yüzde 14’ü daha satış aşamasına ulaşamadan kayba uğruyor. Perakende satış ve tüketim aşamasında ise gıdaların yüzde 17’sinin kayba uğramış olduğu tahmin ediliyor.

Yaşanmış olan besin kaybı senelik 400 milyar dolara mal olurken, besin kaybı ve israfı beraber küresel sera gazı salımının yüzde 8’ini oluşturuyor.

Bu besin kaybı ve israfı toplam sera gazlarının yüzde 8 ila 10’unu oluşturuyor ve böylece iklim dengesizliği ve kuraklık ve sel şeklinde aşırı hava vakalarına katkıda bulunuyor.

Öte taraftan bu değişimler ürün verimini, standardını, besin tedarik zincirinde aksama, besin güvenliğine tehdit oluşturma şeklinde sonuçlar doğuruyor.

Besin ve Ziraat Örgütü (FAO), dünyada üretilen toplam besin miktarının yüzde 25-33’ünün israf edildiğini ve ekonomik değerinin toplam 990 milyar dolara karşılık geldiğini bildiriyor.

BM’in 2030 Sürdürülebilir Kalkınma hedefleri içinde perakende satış ve tüketici seviyesinde küresel besin israfını şahıs başına yarı yarıya azaltmak ve üretim ve tedarik zincirleri aşamasında da besin kaybını düşürme hedefleri bulunuyor.

FAO’nun web sitesinde yer edinen bilgilere bakılırsa, dünya genelinde 3,1 milyar insan sıhhatli beslenme olanaklarına haiz değil; 828 milyon şahıs ise açlık çekiyor.

Tüm bunlar besin kaybı ve israfını azaltmanın aciliyetine işaret ediyor.

BM Çevre Programı 2021 Besin İsrafı Endeksi’ne bakılırsa: